Thăm Trường Sa cuối tháng 4, đầu
tháng 5-1988, ít ngày sau sự kiện 14-3-1988 tại vùng biển Gạc Ma, Cô
Lin, Len Đao, là chuyến đi không thể quên của nhà báo Nguyễn Viết
Thái...
Đang là phóng viên ảnh kiêm viết mảng
quân đội của báo Phú Khánh (cũ), Nguyễn Viết Thái được cấp chục cuộn
phim Orwo đen trắng của Cộng hòa Dân chủ Đức (cũ). Cùng đi, có anh Phạm
Đình Quát ở Quốc doanh Nhiếp ảnh Phú Khánh, cố nhạc sĩ Xuân An ở Sở
VHTT, hai ca sĩ Thanh Thanh, Anh Đào ở Đoàn ca múa Hải Đăng, hai anh ở
Quốc doanh Chiếu bóng Phú Khánh. Vào đến Nhà khách ngoại vụ của Vùng 4
Hải quân, họ nhập chung với các nhà báo, nhà quay phim ở Tạp chí Hải
quân, NXB Quân đội nhân dân, Xưởng phim Quân đội, Đài Truyền hình TP Hồ
Chí Minh…
Viết Thái nhớ lại, những ngày ở Nhà
khách anh thấy xe mang thư, quà gửi Trường Sa tấp nập đến đó. Cả nước
đang hướng về những người lính nơi đầu sóng ngọn gió. Chuyến đó, đoàn
công tác không đến khu vực các đảo Gạc Ma, Cô Lin, Len Đao, nơi tình
hình rất căng thẳng, chiến sự có thể lại bùng nổ bất cứ lúc nào. Nhưng
trước khi lên đường, Viết Thái và nhà văn Khuất Quang Thụy đã vào căn cứ
Cam Ranh thăm Trung đoàn 83 công binh, đơn vị có nhiều người hy sinh
nhất trong sự kiện 14-3-1988. Đặc biệt, anh được gặp cán bộ, chiến sĩ
tàu HQ-505 vừa từ Trường Sa trở về. Sáng 14-3-1988, dù bị tàu đối phương
bắn cháy, nhưng tàu HQ-505 đã ủi bãi đảo Cô Lin thành công, bảo vệ được
chủ quyền của Tổ quốc tại đây. Tập thể tàu HQ-505 và thuyền trưởng Vũ
Huy Lễ được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
“Thật xúc động khi gặp những người lính trẻ măng, vừa đối mặt cái chết
nhưng phong thái, nét mặt họ vẫn đầy vẻ tự tin, lạc quan” Viết Thái kể.
Chưa ra tới Trường Sa, nhưng anh đã có nhiều cảm xúc và tư liệu để viết
mấy bài cho báo Phú Khánh.
Những ngày này có thể đã có buổi lễ truy
điệu các liệt sĩ CQ-88 tại khu vực nghĩa trang lệt sĩ Cam Ranh mà bác
Thái có một số ảnh
Mấy lần được cho về nhà để chờ, xuống
tàu rồi lại lên bờ, khoảng một tuần sau khi đến nhà khách, họ mới thực
sự khởi hành. Tàu ra biển, họ mới được thông báo lịch trình, biết được
đi cùng Đại tướng, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó bí thư Đảng ủy Quân sự
Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Lê Đức Anh, Đô đốc Tư lệnh Quân
chủng Hải quân Giáp Văn Cương và nhiều cán bộ cấp tướng của các quân
chủng, tổng cục.
Khởi hành từ Quân cảng Cam Ranh vào một
buổi sáng trời êm, biển lặng. Đại dương một màu xanh biếc.(chú thích của
bác Nguyễn Việt Thái)
Chúng tôi gắn bó với hai chiếc tàu này trong chuyến hải trình hơn hai mươi ngày đêm, đến 11 đảo trong quần đảo Trường Sa. (NVT)
Trong hai ảnh trên bác Thái chụp tàu
HQ-861. Có thể các lãnh đạo cao cấp đã đi trên con tàu này còn bác Thái
đi trên một con tàu khác nhỏ hơn.
Tàu HQ-861 là tàu quét mìn project 1265E có trọng tải hơn 400 tấn được sản xuất ở Liên xô và nhận từ năm 1985.
Trong hơn 20 ngày thăm Trường Sa, đoàn
ghé thăm 11 đảo: Đá Lát, Đá Đông, Núi Le, Tốc Tan, Tiên Nữ, Trường Sa
Lớn, Phan Vinh, Thuyền Chài, Trường sa Đông … Dịp đó trời yên biển lặng,
mặt biển mênh mông xanh ngắt. Ở đảo Thuyền Chài, khách được lính đảo
dẫn đi lặn ngắm san hô. Những đàn cá nhiều màu sắc tung tăng bơi lội
giữa rừng san hô đủ các kiểu dáng như ở chốn thần tiên khiến họ choáng
ngợp. Trường Sa đẹp vô cùng. Buổi tối, ngắm ánh trăng lung linh soi bóng
xuống mặt biển, cảm giác thật êm đềm. Nhưng cũng có lúc không khí trở
nên căng thẳng, đó là lần hai tàu chiến nước ngoài theo kèm, chạy cắt
chéo đường chạy của tàu ta…Sau hơn 250 hải lý, điểm đầu tiên chúng tôi
đến là Đảo Đá Lát. (NVT)
Đá Lát ngày đó quân ta vẫn đóng trên nhà cao cẳng. Lưu ý hai chú "cảnh vệ" đã có mặt rất sớm, vẫy đuôi mừng khách.
Tank đựng nước bằng nhôm bên tay phải là của cải quý nhất của lính đảo. Ngoài cùng bên trái là bác NV Thái.
Chụp ảnh lưu niệm tại Đá Lát nào.
Ngày 4 tháng 2 năm 1988, Thường vụ Đảng
ủy Quân chủng HQ họp nhận định: Nước ngoài đã cho quân đóng trên đảo Chữ
Thập, trước mắt ta chưa đóng xen kẽ vì họ ngăn chặn ta từ xa. Họ có thể
mở rộng phạm vi chiếm đóng sang các đảo Châu Viên, Đá Đông, Đá Nam, Tốc
Tan và đóng xen kẽ những bãi đá ta đang đóng giữ. Do đó, ta phải nhanh
chóng đưa lực lượng ra đóng giữ Đá Lát, Đá Lớn, Châu Viên.
Thực hiện Nghị quyết của Thường vụ Đảng
ủy Quân chủng, Tư lệnh Hải quân điện cho biên đội tàu 611 và 712 đang
neo đậu ở đảo Trường Sa Đông đưa lực lượng công binh và bộ đội của Lữ
đoàn 146 đến đảo Đá Lát. Dưới sự chỉ huy của đồng chí Công Phán, bộ đội
phân chia lực lượng thành 3 tổ chiến đấu canh gác; đồng thời tổ chức lực
lượng làm nhà cấp 3. Đến ngày 20 tháng 2, lực lượng công binh được sự
hỗ trợ của lực lượng đóng giữ đảo hoàn thành nhà và bàn giao cho lực
lượng bảo vệ đảo.
Chiến sỹ trẻ đảo Đá Lát tháng 5/1988.(NVT)
Người bạn thân thiết của các chiến sĩ
Phút chia tay lưu luyến. Tạm biệt nhé, những người lính trẻ dũng cảm.(NVT)
Đá Tây tháng 5/1988
Công việc hằng ngày của lính đảo: lau chùi súng đạn, tập phòng thủ dưới cái nắng gay gắt.
Trung tá, Chính trị viên Tiểu đoàn 3 Hoàng Văn Thạo nhớ lại:
Nhà cao cẳng - cách anh em vẫn gọi vui
về thế hệ nhà gỗ năm 1988 ở Trường Sa. Nhà rộng chừng 30m2, lợp mái tôn.
Sàn ghép gỗ. Các phòng không có vách ngăn. Chỉ khi nhân viên cơ yếu làm
việc, anh em dùng miếng vải lau súng làm vách ngăn.
“Giường” là sàn gỗ. Tối, anh em trải
chiếu nằm chung. Sóng và gió lay nhà rung từng phút. Quần áo anh em bị
nước biển làm mục rất nhanh, dù mỗi người đã có thêm hai bộ “quần áo
chống rách”. Rách chỗ nào cứ túm lại vá chằng vá đụp.
“Hồi đó không có điện thoại, thư từ cũng
khó khăn vì một năm may ra mới có tàu ra một lần. 15 người mà 14 người
có thư là một người kia sẽ bỏ ăn, ngồi một góc, mặt buồn hiu. Ai hỏi tới
là khóc ngay. Có người đọc thư nhiều tới mức nhàu cả lá thư, bợt nhòa
cả chữ”, anh Thạo kể. Có những tờ báo chưa đọc đã bị cắt lủng những
miếng vuông hay hình chữ nhật rất cẩn thận. Sau này mới biết đó là hình
ảnh những cô gái xinh tươi bị một vài anh chàng láu cá cắt giấu mất
trong balô.
Năm 1989, anh em mới được cấp hai băng
nhạc Bảo Yến và một máy cassette Philips. Mỗi lần máy hết điện, mọi
người phải thay nhau quay gamônô mới có điện nghe tiếp. Cái thời còn đầy
rẫy thiếu thốn, anh em chia sẻ cho nhau nghe từng băng nhạc. Một điểm
đảo nghe 20-25 ngày rồi chuyển băng cho các điểm đảo khác nghe. Quanh đi
quẩn lại chỉ có hai cái băng, anh em nghe cho đến lúc băng nhão nát mới
thôi.
Ngày đó đi từ điểm này qua điểm kia trên
một đảo hoặc từ đảo này qua đảo khác chỉ có xuồng cao su. Nhưng rồi
xuồng cao su cũng bị sụt hơi hoặc bị thủng do va vào đá san hô nhiều
lần. Ngoài đảo không có bơm. Thế là người chuyển băng phải đi bộ. Chỉ
cần lương khô, bình tông nước và một que sắt làm gậy chống.
“Ớn nhất là đạp trúng san hô non. Nó
giòn như bánh tráng, thụt xuống là chân tay bị cắt tơi tả. Đi từ đầu đến
cuối đảo mất ba tiếng, còn từ điểm nọ qua điểm kia mất hai tiếng! Phải
lựa lúc thủy triều cạn ban ngày mới được đi. Lúc đi nước rút xuống còn
lấp xấp ngang đùi, đi một nửa đường thì nước cạn tới cổ chân. Tới nơi
chuyển băng cho anh em thì nước đã lên tới đùi, phải ở lại”, anh Thạo
kể.
Đảo Đá Lát. Tháng 5/1988.(NVT)
Nhà cao cẳng trên đảo Đá Lát. Cờ Tổ quốc
được sơn lên mái tôn như khẳng định chủ quyền của Việt Nam trên đảo
này. Xa xa là những gì còn lại của chiếc tàu Tuscany bị bão đánh dạt lên
đảo từ năm 1962.
Bên phải là những gì còn lại của phần
mũi tàu Tuscany,bị bão đánh lên đảo rồi mắc cạn từ năm 1962, không hiểu
từ đâu các chiến sĩ ta cho rằng đây là chiếc tàu ma có từ thời Pháp.
"Ma" vì bất kỳ chiếc tàu nào định kéo nó đi cũng sẽ bị mắc cạn. (?)
Thật ra vì chiếc tàu này nằm quá sâu
trong đảo nên mọi nổ lực cứu nó đều vô vọng. Ngay từ năm 1962 chủ tàu đã
đành phải bỏ tàu vì không có cách nào kéo nó trở lại với biển.
Ảnh trên bác Thái chú thích là "Hai
chiếc tàu chiến của Hải quân Trung Quốc triển khai đội hình kẹp tàu
chúng tôi vào giữa. " Theo Vaputin bác Thái đã nhầm lẫn trong chú thích
này. Từ trái qua phải trong ảnh là nhà cao cẳng của đảo Đá Lát, pông
tông, một chiếc Petya và xác tàu Tuscany. HQ TQ không có Petya nên chiếc
Petya này chỉ có thể là của HQ VN. Chiếc Petya này có thể là HQ-11 vì
HQ-11 cũng xuất bến cuối tháng 4. Chiếc này đã có thễ đã được lệnh tuần
tra khu vực Đá Lát và Đá Tây vài ngày trước khi phái đoàn ra đảo nhằm
bảo vệ cho các sĩ quan cao cấp của Việt Nam. Sau đó HQ-11 đã đi thẳng ra
Đá Lớn để bảo vệ Đảo này trong nhiều tháng trời. Ở Đá Lớn ngày
10/7/1988 HQ-11 đã cứu sống ba sĩ quan Mỹ khi máy bay họ bị rơi.
Chiếc Petya đi theo sau HQ-861
Đá Đông là một trong những đảo chìm của
quần đảo Trường Sa. Đảo chìm - Như các bạn thấy trong hình, là một căn
nhà Cao cẳng, đứng giữa mênh mông biển cả. Đây là một phần đá san hô có
thể nhô lên khỏi mặt nước khoảng 50, 60 cm mỗi khi nước biển rút xuống.
Những người lính sống ở đảo chìm cả ngày quanh quẩn trong vài chục mét
vuông nhà. Khi triều xuống, họ cũng có thể xuống " dạo chơi" vài bước.
Mỗi đảo, thường nuôi rất nhiều c hó. Những người lính đảo rất quý các
chú khuyển này và coi chúng như những người bạn thân thiết. Đảo Đá Đông.
tháng 5/1988. (NVT)
Cũng trong năm 1989 ở đảo Đá Đông, Trung tá, Chính trị viên Tiểu đoàn 3 Hoàng Văn Thạo
và đồng đội đã chứng kiến cơn bão kinh hoàng nhất trong đời binh
nghiệp. Bão và triều cường dồn dập ập đến. Mọi người khuân đá san hô vào
các ngăn của pôngtông để đánh chìm nó xuống bãi san hô gần mép đảo.
Nhưng giữa cơn cuồng phong của đại
dương, pôngtông mỏng manh như một hạt nước mưa. Anh em đứng trên nhà lâu
bền (thế hệ đầu) lo lắng nhìn pôngtông vật lộn giữa mù mịt sóng nước.
Chỉ huy đảo gọi qua điện tín: Anh em cố gắng bảo nhau chống chọi đến
cùng, đoàn kết giữ vững niềm tin.
Đáp lại là giọng của trưởng pôngtông rất
điềm tĩnh và dứt khoát: “Anh em trên đảo cứ yên tâm, còn pôngtông là
còn đảo. Kể cả trôi ra biển chúng tôi cũng quyết giữ pôngtông!”.
Khi pôngtông trôi cách đảo 50m thì anh
em trên pôngtông không bắt được sóng nữa. Gió bão và sóng bão cắt đứt
đường truyền tín hiệu. Một đợt sóng dữ cùng với gió đẩy pôngtông trôi ra
tận mép xanh (cách đảo 150m). Pôngtông cứ mờ mờ ảo ảo trôi xa dần, xa
dần, cho đến lúc anh em trong đảo không thể nhìn thấy cả cái hình ảnh mờ
ảo ấy được nữa.
Giữa những phút giây chết chóc, căng
thẳng và ảm đạm đó, ngoài biển vang lên tiếng súng AK bắn chào vĩnh
biệt! Trong đảo lặng đi...
Gần ba tiếng sau bão tan. Cả đảo rưng
rưng nhìn ra phía biển xa rồi ánh mắt rực lên niềm sung sướng ngỡ
ngàng... Pôngtông vẫn bập bềnh giữa nền trời và biển. Gần 180 phút căng
thẳng tột độ và vật lộn với sóng, gió, bão, khoảnh khắc mà mọi người cứ
ngỡ hãy sống những giây phút cuối vì Tổ quốc thì đột ngột triều cường
rút. Gió nhẹ. Sóng dịu. Bão tan! Trên nhà lâu bền, anh em chạy túa ra
reo hò, ôm nhau bật khóc.
Lúc bác Thái ra thì cái nhà Cao cẳng thế
hệ đầu đã được thay thế bằng một nhà cao cẳng thế hệ hai vững chắc hơn.
Thêm vào đó là một chiếc pông tông được neo bên cạnh.
Ảnh trên chụp từ pông tông
Đá Đông, tháng 5 năm 1988
Đá Đông, một đảo chìm rộng giữ vị trí
quan trọng trong quần đảo, trước đó Sở chỉ huy Quân chủng HQ đã lệnh cho
tàu 661 đưa lực lượng ra cắm cờ, canh gác; đồng thời lệnh cho tàu 605
chở vật liệu, bộ đội chốt giữ đảo của Lữ đoàn 146 và lực lượng công binh
của Trung đoàn 83 ra xây dựng, bảo vệ. Trong bối cảnh hải quân nước
ngoài có thể khiêu khích ngăn chặn, song các tàu của ta đã bình tĩnh
vượt qua sóng gió đưa bộ đội và vật liệu đến đảo an toàn. Nhờ sự kết hợp
chặt chẽ giữa các lực lượng tàu, đảo, công binh, công việc triển khai
xây dựng nhà, công sự đã hoàn thành theo đúng kế hoạch, bảo đảm yêu cầu
kỹ thuật. Ta triển khai lực lượng bảo vệ đảo. Các tàu 605, 604 tiếp tục ở
lại làm nhiệm vụ bảo vệ vòng ngoài Đá Đông. Hai tàu này ngày 13/4/1988
đã được điều đến khu vực Gạc ma và bị TQ bắn chìm ở đây.
Đường vào đảo Đá Đông (NVT)
Trong ảnh trên bên cạnh nhà cao cẳng là một pông tông, Có thể đó là chiếc pôngtông DL10
“Hồi đó ra đảo chúng tôi thường ở một
tăng (18 tháng), có người ở hai tăng mới được về phép. Còn tôi trải qua
bốn cái tết liên tục ngoài đảo, từ lúc là trung úy (năm 1988) cho tới
khi về bờ (năm 1991) thì sắp lên đại úy. Cả năm trời không có tàu ra
thăm” - trung tá Phạm Hùng Vĩ, khi ấy là trưởng pôngtông (một loại sà
lan được neo cạnh các bãi san hô) chốt giữ đảo Đá Đông từ tháng 8-1988,
kể.
Thứ kết nối duy nhất với đất liền là đài
Vec 206 của Liên Xô buộc vào ăngten cột trên “sân thượng” pôngtông. Pin
hết lại trút ra, đổ nước muối vào phơi nắng đến tối rồi nghe tiếp.
Trước tết năm 1989 nửa tháng, pôngtông DL10 mới có tàu ra cấp một con
heo và ít kẹo, mứt ăn tết sớm.
Giao thừa, anh em quây quần bên chiếc
đài Vec nghe Chủ tịch nước chúc tết. Nhưng sóng yếu quá, nghe tiếng được
tiếng mất. Rồi mọi người thi nhau kể chuyện về quê hương mình, gia đình
mình, cả những ước mơ và cùng nhau phá lên cười.
Anh Vĩ nhớ lại những giây phút buồn nhất
và cũng lãng mạn nhất: “Cứ trời quang là anh em lên nóc pôngtông ngó
qua đảo Trường Sa Đông. Tôi ngồi nhìn về hướng bắc, cố hình dung xa xa
tận đường chân trời đó là đất liền. Bao nhiêu nỗi nhớ dành hết cho nhà,
cho lũy tre, cho làng xóm, cho hình ảnh những người nông dân trên bờ đê
đường làng...”.
Mỗi lần tàu ra chỉ cập đảo mấy tiếng,
viết thư không kịp. Anh em buồn quá, nhớ nhà quá cứ viết sẵn thư nhưng
không được đề ngày. Phần tái bút nhiều khi dài gấp mấy lần phần thư vì
trong thời gian chờ tàu ra lâu quá. Có người gửi một lúc 12 lá thư.
Hồi ấy không có phong bì. Tem thư thì
hiếm lắm. Bộ đội tự làm phong bì. Tem thì dặn người nào thân thân: “Nhớ
dán giúp cái tem, tôi cho ông ốc nón, cá khô”. “Có người anh em, bố mẹ
mất nhưng phải gần năm sau mới nhận được thư người nhà báo” - anh Vĩ khẽ
lắc đầu khi nhớ lại quãng thời gian quá nhiều gian khổ ấy. Người chỉ
huy ngày ấy chùng giọng khi kể về cô em gái mất hồi tháng 1-1990 nhưng
đến cuối năm 1991 anh mới biết tin...
Giữa bốn bề là sóng nước, cách giải trí
thông dụng nhất của anh em là đi bắt tôm bắt cá khi thủy triều xuống.
“Ngày đó Trường Sa tôm cá nhiều vô kể - anh Vĩ nói - Cá bơi sát mép đảo.
Tôm hùm một con 5-6kg, râu dài cả sải tay. Ăn nhiều quá cũng chán, anh
em bỏ hết phần thịt, lấy phần vỏ tôm phơi khô làm quà cho tàu ra. Nước
lên thì ngồi ngay trên pôngtông câu cá. Tha hồ băm làm chả, rán, luộc,
nấu. Sau này anh em chế ra cối giã cá, xay gạo, làm bánh cuốn, chả cá,
làm bún...”.
Thương đồng đội ở các đảo khác ăn uống
kham khổ quá, nhiều bữa 3g sáng trưởng pôngtông Vĩ đã dậy, khi thì làm
bún, khi thì làm bánh cuốn, chả cá... rồi gọi điện thoại để anh em tới
hoặc chèo xuồng bơi qua quãng đường dài 3-5 tiếng mang đến cho anh em ở
các điểm đảo.
>> Những bức ảnh CQ-88: 2 - Trên đảo Trường Sa Lớn
>> Những bức ảnh CQ-88: 3 - Hòn đảo mang tên người thuyền trưởng
>> Những bức ảnh CQ-88: 4 - Núi Le, Thuyền Chài sẵn sàng chiến đấu>> Những bức ảnh CQ-88: 5 - Đối mặt với tàu chiến Trung Quốc
Reds.vn - Theo VAPUTIN (PARACELISLANDS.ASI)
